Marysieńka Sobieska. [With portraits.] [WorldCat Entities]

"Marysieńka Sobieska"

author

http://schema.org/author

http://worldcat.org/entity/person/id/2635330977

contributor

http://schema.org/contributor

creator

http://schema.org/creator

description

http://schema.org/description

"Note sur l'auteur : Tadeusz Kamil Marcjan Żeleński, plus connu sous le pseudonyme Tadeusz Boy-Żeleński (21 décembre 1874 - 4 juillet 1941) écrivain, poète et satiriste polonais. Médecin et essayiste mais aussi critique littéraire et surtout traducteur. Il est connu en France pour avoir traduit avec talent des centaines d'œuvres françaises en polonais. Pour la traduction des œuvres de Molière reçu en 1914 de palmiers d'Académie française. Il était aussi chevalier de la Légion d'honneur.Tadeusz Kamil Marcjan Żeleński, pseudonim literacki Boy (ur. 21 grudnia 1874 w Warszawie, zamordowany 4 lipca 1941 we Lwowie) - polski pisarz, poeta-satyryk, kronikarz, eseista, tłumacz literatury francuskiej, krytyk literacki i teatralny, lekarz, działacz społeczny.Był synem Wandy z Grabowskich i Władysława Żeleńskiego, kompozytora. Rodzina pieczętowała się herbem Ciołek.Tadeusz Żeleński w latach 1892-1900 studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wcześniej uczęszczał do Nowodworka. Uczył się wprawdzie, ale jednocześnie prowadził hulaszczy tryb życia, nie stroniąc od alkoholu i gry w karty. Na rok przerwał studia, wpadł w nałóg karciarstwa hazardowego i najważniejszą kwestią życiową stały się dla niego pieniądze, dlatego zdecydował się na stypendium wojskowe (50 guldenów rocznie), które wiązało się z odsłużeniem go, w austro-węgierskiej armii po ukończeniu studiów. Kiedy w 1898 roku do Krakowa przeprowadził się z Berlina Stanisław Przybyszewski, Żeleński niemal nie odstępował go na krok, zafascynowany pisarzem i zakochany w przybyłej chwilę później jego żonie Dagny. Kiedy w 1901 roku otrzymał ostatecznie dyplom, rozpoczął pracę w Szpitalu św. Ludwika. Nie zmienił jednak trybu życia i nadal często przebywał "u Turlińskiego" (w hotelu Pod Różą), czy Jamie Michalika, gdzie wesoło płynęło życie krakowskiej cyganerii.W końcu, by się ustabilizować, w 1904 roku ożenił się z Zofią Pareńską, piękną Zosią z Wesela Wyspiańskiego, na którym Tadeusz był obecny. Ponieważ małżeństwo to wpierw powstało w głowach rodziców Tadeusza i Zofii (Eliza Pareńska i Wanda Żeleńska były bardzo ze sobą zaprzyjaźnione, natomiast Stanisław Pareński uczył go na Uniwersytecie, załatwił mu nawet pracę w szpitalu), był to związek partnerski, bez miłości. Ze związku tego na świat przyszedł Stanisław Żeleński późniejszy aktor (jako niemowlę sportretowany wraz z matką przez Stanisława Wyspiańskiego na obrazie Macierzyństwo (Zofia Żeleńska karmiąca) z 1905).Jak już wspomniano, po ukończeniu medycyny, w latach 1901-1906 Żeleński pracował jako lekarz pediatra w Szpitalu św. Ludwika w Krakowie. W tym czasie zainicjował powstanie organizacji "Kropla mleka", której był kierownikiem i gdzie pracował jako doradca lekarski. Rozpoczął nawet pisanie pracy habilitacyjnej, jednak wysłany na stypendium do Paryża zainteresował się literaturą francuską i w ciągu życia przełożył na język polski wiele liczących się tytułów (za przekład dzieł Moliera otrzymał w 1914 palmy Akademii Francuskiej, w 1927 Krzyż Oficerski Legii Honorowej, a w 1934 Krzyż Komandorski Legii Honorowej). Po powrocie do kraju, od 1906 współtworzył kabaret Zielony Balonik, pisząc różne teksty satyryczne.W czasie I wojny światowej jako lekarz kolejowy służył w armii austriackiej. W 1919 zakończył pracę lekarza i został zatrudniony jako recenzent teatralny w krakowskim magazynie Czas. Od 1922 zamieszkał w Warszawie, gdzie jego pierwszym zajęciem było kierownictwo literackie w Teatrze Polskim. W 1928 otrzymał nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek jako jeden z najwybitniejszych krytyków (wraz z Wacławem Borowym i Karolem Irzykowskim). Przed wojną był ostro zwalczany przez środowiska konserwatywne (chadecja, endecja itp.) za głoszenie liberalnych poglądów i szarganie świętości narodowych w szczególności za odbrązawianie Mickiewicza i Fredry. W środowisku literackim bardzo mocno krytykowany był przez Karola Irzykowskiego (m.in. w książce Beniaminek). W 1933 został wybrany do Polskiej Akademii Literatury.Wspólnie z Ireną Krzywicką, z która był związany uczuciowo, kierował w latach 30. warszawską prywatną kliniką, promującą świadome macierzyństwo. W zainicjowanym przez siebie dodatku do "Wiadomości Literackich" pt. Życie Świadome propagował antykoncepcję i edukację seksualną. Domagał się legalizacji aborcji, by zlikwidować groźne dla życia kobiet "podziemie aborcyjne". Bronił praw kobiet do decydowania o prokreacji i własnej seksualności.Po wybuchu II wojny światowej ewakuował się do Lwowa. Zamieszkał u szwagra żony - prof. Jana Greka. W październiku 1939 sowieckie kierownictwo Uniwersytetu powołało go na kierownika katedry historii literatury francuskiej na lwowskim uniwersytecie. Działał w Związku Literatów Polskich, wszedł w skład kolegium redakcyjnego pisma Związku Pisarzy Sowieckich "Nowe Widnokręgi", publikował artykuły w "Czerwonym Sztandarze", uczestniczył w imprezach propagandowych.Wkrótce po zajęciu Lwowa przez Niemców, w nocy z 3 na 4 lipca 1941 został aresztowany wraz z prof. Grekiem i jego żoną, Marią Pareńską-Grekową przez Einsatzkommando zur besonderen Verwendung pod dowództwem Brigadeführera dr Karla Eberharda Schöngartha i zamordowany tej samej nocy na Wzgórzach Wuleckich.Miejsce jego pochówku jest nieznane.Był kawalerem Legii Honorowej. Jego imię nosi od 1972 roku krakowski Teatr Bagatela."